www.pedagodzyspecjalni.fora.pl

angelika23

TEZY DO EGZAMINU Z PRZEDMIOTU
–„PODSTAWY EDUKACJI INKLUZYJNEJ”

1. Kulturowe i religijne uwarunkowania postaw wobec osób niepełnosprawnych
2. Etapy w historii rozwoju opieki i kształcenia osób niepełnosprawnych – UNESCO 1997
3. Rozumienie dyskryminacji i rodzaje praktyk dyskryminacyjnych
4. Określenie uprzedzeń społecznych – społeczne i osobowościowe uwarunkowania
5. Rozumienie pojęcia integracji w socjologii, psychologii, pedagogice i pedagogice specjalnej
6. Wąskie i szerokie rozumienie integracji
7. Integracja jako następstwo izolacji, jako opozycja izolacji i jako uzupełnienie izolacji
8. Różnice w tradycyjnym i współczesnym podejściu do dziecka niepełnosprawnego, jego rodziny, koncepcji i stylu kształcenia
9. Rodzaje integracji
10. Teoretyczne podstawy integracji:
a) koncepcja człowieka (behawiorystyczna, psychodynamiczna, poznawcza, humanistyczna) a model kształcenia integracyjnego
b) filozoficzna koncepcja człowieka
c) koncepcja niepełnosprawności
d) modele niepełnosprawności
e) koncepcja potrzeb
f) model współczesny model kształcenia
g) współczesne cele edukacyjne
h) humanizacja edukacji
i) program
j) diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dziecka
k) ocenianie dziecka
l) czynniki wspomagające kształcenie integracyjne
m) założenia rehabilitacji kompleksowej
11. Koncepcja normalizacyjna: adaptacyjna, różnorodności i redukcji kompleksowości
12. Cztery stanowiska w rozumienia pojęcia „inkluzja”
13. Integracja a inkluzja – różnice
14. Współczesne typy kształcenia uczniów niepełnosprawnych
a) Segregacyjny
b) Niesegregacyjne (integracyjne, wspólnego nurtu, asymilacyjny, inkluzyjny)
15. Podstawy prawne kształcenia integracyjnego i inkluzyjnego (w tym Deklaracje i międzynarodowe ustalenia)
16. Kształcenie integracyjne we Włoszech
17. Formy kształcenia integracyjnego
18. Organizacyjny aspekt kształcenia integracyjnego (w tym audiogram)
19. Społeczny aspekt kształcenia integracyjnego, w tym:
a) Postrzeganie osób niepełnosprawnych i wszystkie mechanizmy towarzyszące temu procesowi
b) Negatywne zjawiska w procesie postrzegania osób z niepełnosprawnością
20. Aspekt rewalidacyjno-terapeutyczny w kształceniu integracyjnym:
a) Rodzaje rewalidacji i ich cele
b) Zasady rewalidacji
21. Współpraca z rodzicami
22. Kompetencje pedagoga pracującego w kształceniu integracyjnym
23. Przygotowanie szkoły i klasy integracyjnej do przyjęcia ucznia z:
a) Upośledzeniem umysłowym
b) Niepełnosprawnością ruchową
c) Niepełnosprawnością zmysłową (wzroku, słuchu)
d) Chorobą przewlekłą

karolina m.

EGZAMIN Z PODSTAW EDUKACJI INKLUZYJNEJ
1. Kulturowe i religijne uwarunkowania postaw wobec osób niepełnosprawnych:

Postawę wobec osób niepełnosprawnych kształtuje:
a. kultura
b. religia
c. okres dziejowy
d. założenia filozoficzne
e. stadium rozwoju naukowego
f. typ niepełnosprawności (czynnik nadrzędny, osoba z widoczną niepełnosprawnością była najbardziej izolowane ze społeczeństwa, najgorzej traktowana;
osoby jeżdżące na wózku, z deformacją nóg (–> prototyp osoby niepełnosprawnej)
przypisuje się inne cechy osób niepełnosprawnych oprócz tych wizualnych, np. brak samodzielności (-> sprzężenie zwrotne)

Przez lata zmieniał się stosunek do osób niepełnosprawnych.

• judaizm
• chrześcijaństwo
Według Ksiąg Starego Testamentu choroba/ kalectwo/ niepełnosprawność są traktowane jako kara za grzechy zaś zdrowie, piękno i doskonałość są nagrodą za posłuszeństwo wobec Boga. W niektórych Księgach Starego Testamentu choroba traktowana jest jako wyróżnienie od Boga. Jeśli będziemy wierzyć, On nas uzdrowi.
Radykalnie zdanie na temat kalectwa zmienia się w Nowym Testamencie. Pokazuje on, że niepełnosprawność to nie kara za grzechy chorego albo jego rodziny; nie można niepełnosprawności traktować w kategorii kary/ nagrody. Należy docenić to co się ma, zrozumieć sens cierpienia.

• religia egipska

Niepełnosprawne dzieci były wrzucane do Nilu z wyjątkiem dzieci, które były głuche (głuchotę uznawano za wyróżnienie od Boga; osoby te nigdy nie mogły zgrzeszyć mową). Głusi byli bardzo szanowani w Egipcie, traktowano ich niemalże jak bóstwa.

• buddyzm

Nakazywał miłość do wszystkich ludzi. Miał najbardziej przychylny stosunek ze wszystkich wierzeń/ religii do niepełnosprawności.

• kultura grecka

Ukształtowała uprzedzenia wobec osób niepełnosprawnych.
Wielbiony był tam kult ciała, atrakcyjności fizycznej.
Terzites w Iliadzie – najbrzydszy ze wszystkich Greków; jedyna postać która pokazana jest jako brzydka
Brzydota była uosobieniem zła.
Hefajstos, syn Hery – był kaleki (kalectwo było kara za nieposłuszeństwo wobec Zeusa)
W starożytnej Grecji praktykowane było dzieciobójstwo (przetrwają tylko silne jednostki, kaleki to ciężar dla społeczeństwa).

• Rzym

W najgłębszym stopniu ukształtowały się tu negatywne postawy wobec osób niepełnosprawnych.
Nakaz zabijania osób niepełnosprawnych.

• czasy współczesne

Do dziś są na świecie plemiona (np. Masaje), w których uśmierca się dzieci zdeformowane, słabe, kaleki grzebie się żywcem itp.
W niektórych zaś ludach kalectwo jest błogosławieństwem od Boga i te osoby są czczone.
Hitleryzm – eliminowanie niepełnosprawnych

2. Etapy w historii rozwoju opieki i kształcenia osób niepełnosprawnych – UNESCO 1997:

czerwiec 1997 r. – w Paryżu odbyło się forum UNESCO, na którym wyodrębniono poszczególne etapy rozwoju postaw wobec osób niepełnosprawnych:

I. OKRES MORALNY – niepełnosprawność jest traktowana jako rezultat popełnionych grzechów
II. OKRES FILANTROPIJNY – etap niezróżnicowanej opieki nad osobami chorymi i niepełnosprawnymi; osobę należy otoczyć opieką bez względu na jej niepełnosprawność; zakładano, że jeśli osoba jest niepełnosprawna to na pewno jest niesamodzielna i wymaga ciągłej opieki; nie ma znaczenia typ niepełnosprawności (do XVIII w.)
III. XVIII- XIX w. – różnicowanie zaburzeń i niepełnosprawności; uchwycenie specyfiki kalectwa; powstają pierwsze ośrodki dla osób z danymi rodzajami ułomności; początki działalności rehabilitacyjnej – przygotowane osób do pracy w specjalnie stworzonych dla tych osób warunkach; coraz więcej osób publicznych wypowiada się na temat osób niepełnosprawnych (np. J. A. Komeński – „wszystkie dzieci mają prawo do nauki”)
IV. ETAP PODSTAWOWYCH PRAW - każdy człowiek, niezależnie od stanu zdrowia i sprawności ma prawo d zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb
V. ETAP MEDYCZNY – koncentrowano się na medycznym zapisie zaburzeń i niepełnosprawności; na podstawie tego opisu opracowywano dalszą pracę z osobą
niepełnosprawną
VI. ETAP PRAWA DO RÓŻNYCH MOŻLIWOŚCI – skoncentrowany na prawie do edukacji; z niego wypływają inne prawa np. prawo do integracji ( po II Wojnie Światowej nastąpił rozwój rehabilitacji – przywracanie weteranów wojennych do normalnego życia)
VII. ETAP PRAWA DO INTEGRACJI – osoby niepełnosprawne mają takie samo prawo do korzystania ze wszystkich form życia społecznego - początek w Anglii, Europa – lata 50, Polska – lata 90.

3. Rozumienie dyskryminacji i rodzaje praktyk dyskryminacyjnych:

DYSKRYMINACJA – wg S. Kowalika – postępowanie jednych ludzi w stosunku do drugich, które charakteryzują się:
- odmawianiem im równego traktowania lub praw, które przysługują całej społeczności
- odmowa ta jest nieuzasadniona merytorycznie
- opiera się na arbitralnym przypisaniu tych osób do określonej grupy społecznej, wobec tych osób przejawiane są uprzedzenia społeczne

Kowalik wyróżnia różne nasilenia dyskryminacji:
a. dystansowanie się – unikanie bliskich kontaktów
b. dewaluowanie – upowszechnianie przekonań o negatywnych właściwościach określonej grupy lub jej przedstawicieli
c. delegitymizacja – odmawianie prawnie uczestnictwa osoby niepełnosprawnej w różnych przejawach życia społecznego
d. segregacja – fizyczne izolowanie jednostek od środowiska społecznego
e. eksterminacja – biologiczne wyniszczenie osób z niepełnosprawnością

4. Określenie uprzedzeń społecznych – społeczne i osobowościowe uwarunkowania:
UPRZEDZENIA SPOŁECZNE do osób z niepełnosprawnością – negatywnie nasycony emocjonalnie stosunek; opiera się na:
- wiedza stereotypowa
- negatywny stosunek emocjonalny
- zachowanie w postaci działań wyraźnie negatywnych
Cechy uprzedzeń społecznych: trwałość i niepodatność na zmiany, trudne do wyeliminowania.

Geneza uprzedzeń społecznych:

CZYNNIKI
SYTUACYJNE OSOBOWOŚCIOWE

1. teoria tożsamości społecznej
H. Tajfela- czynniki osobowościowe
uprzedzeń społecznych- podstawową i nadrzędną
potrzebą każdego człowieka jest zbudowanie
pozytywnego obrazu własnej osoby; kształtuje się on w
grupie społecznej, w której funkcjonujemy jest
ona kontekstem; grupa społeczna, w której jesteśmy
wpływana nasz obraz siebie; identyfikacja z gr. społ.

1. koncepcja socjalizacyjna-
uprzedzenia społeczne to wynik obserwacji
dziecka odnoszącej się do osób z najbliższego
otoczenia, którzy odnoszą się w określony sposób
do osób z niepełnosprawnością

2. koncepcja stereotypizacji - stereotyp- uproszczona, niepodatna na zmianę, sztywna struktura, które funkcjonuje w umyśle człowieka, jest to schemat poznawczy za pomocą którego człowiek interpretuje świat;
niepełnosprawność – nadrzędna cecha stereotypów, niweluje inne stereotypy
3. koncepcja kozła ofiarnego – uprzedzenie wobec osoby niepełnosprawnej; kształtuje się na bazie doznawanych frustracji, której towarzyszy skłonność do przejawiania agresji. Występuje zjawisko przeniesienia agresji.

5. Rozumienie pojęcia integracji w socjologii, psychologii, pedagogice i pedagogice specjalnej:

SOCJOLOGIA:
integracja: zwartość, spójność, harmonijność
- tworzenie całości z elementów; integracja społeczna; system społeczny i struktura społeczna; zawartość, harmonijność, spójność
- proces tworzenia się systemu społecznego i osiąganego stanu sharmonizowania składników i zgodności jej działania
- struktura społeczna – spontaniczny, planowy, sterowany proces tworzenia się więzi między jednostkami na podstawie zainteresowań , potrzeb, emocji
- składa się na proces planowany, sterowany, zależy od tego jaką więź należy utworzyć

PSYCHOLOGIA:
integracja:
- odnosi się do rozwoju psychicznego i do zachowania człowieka; przekształcanie prostych struktur funkcjonalnych w coraz bardziej złożone
- proces kształtowania się osobowości
- integracja psychicznych czynności stanowi o spójności osobowości i zdrowiu psychicznym
- integracja pierwotna- automatyzmy, stereotypowe reakcje, nawyki
- integracja wtórna- wyższy poziom regulacji zachowania człowieka, refleksja nad zachowaniem
- osobowość zintegrowana – uporządkowana, zdolność do samoregulacji, samokontroli, osobowość dojrzała

PEDAGOGIKA:
- dydaktyka ogólna – scalanie treści przedmiotowych w bloki interdyscyplinarne, rezygnacja z toku lekcyjnego, integracja metod i form organizacji, celów
- pedagogika społeczna – poszerzenie środowisk wychowawczych poza środowisko najbliższe

PEDAGOGIKA SPECJALNA:
- cel rehabilitacji społecznej; cele kształcenia; wielokierunkowe i wielozespołowe działania mające na celu rewalidację jednostek odbiegających od normy

6. Wąskie i szerokie rozumienie integracji:

SZEROKIE rozumienie integracji – umiejętność współżycia osób pełno i niepełnosprawnych w kierunku pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych we wszystkich formach i przejawach życia społecznego;
WĄSKIE rozumienie integracji – odnosi się bezpośrednio do edukacji;

7. Integracja jako następstwo izolacji, jako opozycja izolacji i jako uzupełnienie izolacji:

Integracja jest:
a. opozycją do izolacji - nie wszystkie dzieci nadają się do integracji
b. następstwem izolacji (integracja poprzedzona diagnozą) - musi być poprzedzony etapem izolacji (dokładne zdiagnozowanie dziecka)
c. dopełnieniem izolacji - uzupełnienie i alternatywa dla osób które chcą w niej uczestniczyć

8. Różnice w tradycyjnym i współczesnym podejściu do dziecka niepełnosprawnego, jego rodziny, koncepcji i stylu kształcenia:

PODEJŚCIE TRADYCYJNE PODEJŚCIE WSPÓŁCZESNE
• izolowano dziecko od rodziny

• można pomagać samemu dziecku

• dzieci specjalne – etykietowanie

• koncentrowano się na brakach, zaburzeniach, medyczne leczenie
• sztywne rozumienie potrzeb dziecka

• należy przygotować dziecko do uczestnictwa w szkole
• dzieci powinny uczyć się w zespołach jednolitych (homogenicznych)
• o losach dziecka decydują specjaliści
• odrębny system funkcjonowania szkolnictwa masowego i specjalnego
• źródeł niepowodzeń szkolnych dziecka wypatrywano w jego niepełnosprawności • wspierano rodzinę, w której jest dziecko z niepełnosprawnością
• pomoc dziecku nie jest możliwa bez udziału rodziny
• dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
• koncentracja na mocnych stronach dziecka, na pozytywach rodziny
• dynamiczne potrzeby i możliwości dziecka
• szkoła ma przygotować się na przyjęcie dziecka niepełnosprawnego
• dzieci mogą być kształcone w zróżnicowanych zespołach
• o losach dziecka decydują rodzice
• wspólny system zarządzania

• źródeł niepowodzeń szkolnych upatruje się w nieudolności szkoły

9. Rodzaje integracji:

1. integracja fizyczna – przestrzenna – uczniowie są obok siebie, ale nie ze sobą, redukcja przestrzenna, sprawdza się tylko w przedszkolu
2. integracja funkcjonalna:
a. wyższego rzędu- realizacja tego samego materiału, ale innymi metodami
b. niższego rzędu- uczą się razem w klasie, ale realizują inny materiał
3. integracja społeczna – najwyższa forma uczestnictwa osób niepełnosprawnych
4. integracja normatywna – wspólne podejście w rozumieniu określonych wartości, norm
5. integracja komunikatywna – wspólne porozumiewanie się
6. integracja pośrednia – ogniwo łączące kształcenie powszechne ze specjalnym
7. integracja warunkowa - musza być spełnione prawne warunki aby zaszła integracja
8. integracja pełna – totalna – całkowite włączenie osób niepełnosprawnych w system kształcenia masowego, zamknięcie form segregacyjnych, stosowanie jednego systemu kształcenia (Włochy, Anglia, USA, Dania, Szwecja- w ośrodkach- up. Głębokie, autyzm)
9. integracja częściowa – są różne formy kształcenia, specjalne i powszechne, integracyjne (Kanada, Niemcy, Austria)
10. integracja hierarchiczna – jedna sfera zależy od poziomu integracji poprzedniej sfery (instytucjonalne – płaszczyzna prawno – organizacyjna, interpersonalna – otwarcie na pełne kontakty osób pełno i niepełnosprawnych, psychiczna – uznanie i akceptacja osób niepełnosprawnych jako godnych uczestnictwa w życiu społecznym, ale jest to przekonanie o słuszności tego procesu)
11. integracja sferyczna – opis, analiza i wyjaśnianie oddziaływań integracyjnych w poszczególnych sferach życia

Układ integracji sferyczno – hierarchicznej ( Systemowy Model Poziomów Integracji Osoby Niepełnosprawnej):

1. makrosystem – integracja na poziomie kulturowym – na poziomie tradycji, obyczajów, postaw. Integracja jako wartość, idea.
2. egzosystem – integracja na poziomie socjalnym – system prawny, opieki, oświaty
3. mezosystem – integracja na poziomie środowiska szerszego niż rodzina (przedszkole, sąsiedztwo)
4. mikrosystem – integracja wewnątrzrodzinna – kontakty z osobami najbliższymi

Podział integracji ze względu na psychologiczne płaszczyzny wspólnego funkcjonowania:

a. płaszczyzna behawioralna – dzieci pełno i niepełnosprawne realizują wspólne cele oraz zadania dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości
b. płaszczyzna emocjonalna – akceptacja, kształtowanie więzi, bliskie relacje pomiędzy grupami osób pełno i niepełnosprawnych
c. płaszczyzna poznawczo – intelektualna – dotyczy procesów poznawczych, integracja dotyczy realizacji wspólnych zainteresowań, wspólne rozwiązywanie problemów natury poznawczej, uczenie się jednolitego programu
d. płaszczyzna społeczna – wspólne uczenie się zachowań społecznych i przystosowanie się do wspólnych sytuacji społecznych

10. Teoretyczne podstawy integracji:

a. koncepcja człowieka a model kształcenia integracyjnego:

- BEHAWIORYSTYCZNA – bodziec -> reakcja, analiza zachowania, wzmocnienia pozytywne i negatywny. Człowiek to istota zewnątrzsterowna, człowiek zmanipulowany. Manipulowanie bodźcem prowadzi do reakcji. Można wyuczyć. Motywacja zewnętrzna, kontekstualna (ale tylko w szkole). Manipulacja nagrodami i karami.
Behawioryzm w kształceniu integracyjnym: nagroda/ kara powinna wywołać skutek edukacyjny, doprowadziłoby to do kształtowania motywacji zewnętrznej (tylko w szkole, poza nią skutek odwrotny), podział i niechęć między pełno i niepełnosprawnymi

- PSYCHOANALITYCZNA – Freud, psychodynamiczna – jeśli dzieciństwo nie było zbyt kolorowe, nie zostały zaspokojone potrzeby seksualne, to w przyszłości człowiek będzie sfrustrowany. Człowiek smutny, zdeterminowany wydarzeniami z dzieciństwa, przenosi je w życie dorosłe. Człowiek wymaga opieki, pomocy. Pesymistyczna wizja człowieka. Brak partnerstwa, osoba niepełnosprawna jest ciężarem, którym trzeba się opiekować, jest na podrzędnej pozycji, traktowany z litością. Z litością się jej pomaga, bo jest chora.

- POZNAWCZA – poznaje na procesach poznawczych; człowiek to układ przetwarzający informacje, system, który odbiera informacje, przetwarza je i przekazuje. Eliminuje czynniki społeczne, motywacyjne, emocjonalne w poznaniu człowieka. Eliminacja osób upośledzonych gdyż ich układ gorzej przeważ informacje. Stereotyp niepełnosprawnych sprawia, że osobie wydaje się, że zna niepełnosprawnego. Stereotyp ten krzywdzi osobę niepełnosprawną. Eliminuje współpracę.

- HUMANISTYCZNA - akcentuje podmiotowość, indywidualność i wartość człowieka, każdy może posiadać własne zainteresowania, potrzeby, zdolności, uznaje się je.
Zjawisko transgresji (J. Kozielski) przekraczanie aktualnych możliwości jednostki. Każdy może więcej, osoba niepełnosprawna z naszą pomocą też. Potrzebna jest aktywność własna i motywacja niepełnosprawnych.

b. filozoficzna koncepcja człowieka (wyznacza myślenie o człowieku niepełnosprawnym):

- PERSONALIZM – podkreśla wartość osoby i każdej istoty ludzkiej, godność – istota człowieka, każdy ją ma z racji bycia człowiekiem, niepełnosprawność nie ujmuje godności , wszyscy są równi.
- kategoria godności – nie da się jej odebrać, ma się ją z racji bycia człowiekiem
- kategoria przygodności – coś utracanego, coś co przemija, jest niedoskonałe : uroda, miłość, pieniądze
Horyzont przygodności – spotkanie osobą niepełnosprawną pokazuje, że przygodność dotyka człowieka w sposób bardzo istotny. W kontakcie z tą osobą człowiek uświadamia sobie istnienie przygodności. Osoby niepełnosprawne mają bardziej skumulowaną przygodność.
Nie różnimy się w godności, a w przygodności tylko jej natężeniem.

c. koncepcja niepełnosprawności- pokazuje niepełnosprawność od płaszczyzny funkcjonowania człowieka, analizuje jak człowiek z niepełnosprawnością funkcjonuje.
BIOPSYCHOSPOŁECZNA.

d. modele niepełnosprawności:

- model MEDYCZNY – celem jest zwalczenie ograniczeń, leczenie, integracja – przystosowanie jednostki do funkcjonowania z ograniczeniami, które posiada. Koncentracja na defektach, oferuje się opiekę nad niepełnosprawnym.
- chronologicznie najstarszy, historycznie uwarunkowany
- ustala przyczyny organiczne i funkcjonalne niepełnosprawności
- określenie opieki medycznej
- celem jest ustalenie takich środków, które mogłyby skutecznie zwalczać skutki posiadanych ograniczeń
- obraz os. niepełnosprawnej kształtuje się z punktu posiadanych przez nią ograniczeń – prowadzi to do stygmatyzacji
- integracja związana jest z ułatwieniem jednostce przystosowania się do posiadanych ograniczeń
- terapia polega na ustaleniu odpowiedniego repertuaru oddziaływań terapeutycznych i rehabilitacyjnych
- integracja w szkole – przystosowanie do optymalnego funkcjonowania w szkole
Bariera – ograniczenia.

- model SPOŁECZNY – w życiu społecznym integracja powiela na niwelowaniu barier w społeczeństwie (architektonicznych, edukacyjnych, leczniczych);
Przeniesienie punktu ciężkości z niepełnosprawności na społeczeństwo. Zwraca się uwagę na to, że niepełnosprawność jest zjawiskiem skonstruowanym społecznie i kulturowo. Indywidualne deficyty jednostek wynikają ze znaczenia jakie nadaje się im w danym społeczeństwie. Ograniczenia tkwią w społeczeństwie, a nie w jednostce. Integracja wiąże się z optymalnym przygotowaniem środowiska do konstruktywnego funkcjonowania os. niepełnosprawnych, co wiąże się z przystosowaniem wszystkich płaszczyzn społeczno – środowiskowych. Integracja związana z edukacją wiąże się z optymalnym przygotowaniem szkoły, aby dziecko mogło się rozwijać w odpowiednich warunkach.
Bariera – społeczeństwo.

- model ANTROPOLOGICZNY – zwraca uwagę na respektowanie odrębności osób niepełnosprawnych, ich odmienność, ograniczenia i mocne strony. Realistyczna ocena osób niepełnosprawnych.

e. koncepcja potrzeb:

- wszyscy mamy takie same potrzeby, niezależnie od poziomu sprawności; piramida Maslowa. Różni nas stopień i możliwości zaspokajania tych potrzeb. Niepełnosprawność jest jedną z cech człowieka, która ma wpływ na jej rozwój.
- teoria koncepcji Hulka „cech wspólnych i swoistych” – to co jest nam wspólne to potrzeby i to nas integruje, ale indywidualny jest stopień zaspakajania tych potrzeb; w ped. specj., teoria wspólnych i swoistych cech zwraca uwagę na fakt, że wszyscy ludzie mają pewny repertuar wspólnych cech i potrzeb, a także, że występują indywidualne różnice wyznaczone przez te cechy i potrzeby. Cechy wspólne to podstawa procesów integracyjnych. Umożliwia realizację idei integracji os. pełno i niepełnosprawnych. Po przez potrzeby każda os. jest indywidualistą.

f. współczesny model kształcenia:

wpisany jest w aspekt humanistyczny – zwraca się uwagę na jakość życia i zdrowie osób z dysfunkcjami (kształcenie to nie tylko edukacja ale też integracja)
- wymiar obiektywny – ograniczenia, warunki materialne; obiektywne warunki życia osób niepełnosprawnych z dysfunkcjami;
- wymiar subiektywny – subiektywna percepcja własnych warunków życia

g. współczesne cele edukacyjne:

tradycyjnie: dziś:
- wiedza - wartości
- umiejętności - postawy
- postawy - umiejętności
- wartości - wiedza
Niepełnosprawni byli gorsi bo nie mogły
zdobyć takiej samej wiedzy.

h. humanizacja edukacji:

pełne poznanie potrzeb i aspiracji edukacyjnych wszystkich dzieci, stymulowanie ich rozwoju, zaspakajanie ich potrzeb przy uwzględnieniu indywidualnych możliwości i potrzeb oraz podmiotowe traktowanie wszystkich osób bez względu na posiadane ograniczenia.

i. program kształcenia integracyjnego:

Ma być propozycją rozwijania wielopłaszczyznowego uczniów. Powinien uwzględniać cele wychowawcze, rewalidacyjne, społeczne, edukacyjne, poznawcze, dydaktyczne dostosowane do możliwości i potrzeb dziecka.

j. diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dziecka:

- wskaźnikiem jest obserwacja wielu płaszczyzn dziecka, a rezultatem jest ocena opisowa
- odmienna norma oceny osiągnięć dziecka – norma indywidualna
- nie stosuje się normy społecznej

k. ocenianie dziecka:

w ocenianiu dziecka uwzględniamy indywidualne możliwości i potrzeby dziecka

l. czynniki wspomagające kształcenie integracyjne:

- należy wykorzystać zasoby osobiste dziecka (tkwiących w dziecku) oraz w jego otoczeniu (społeczne)

ł. założenia rehabilitacji kompleksowej:

- ostateczny cel: integracja
- rehabilitacja wszystkich płaszczyzn
- celem rehabilitacji jest integracja, a cały proces rozumiany jest jako dążenie do przywrócenia os. niepełnosprawnej maksimum sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej co wiąże się z optymalnym przygotowaniem do uczestnictwa w otwartym życiu społecznym.

11. Koncepcja normalizacyjna: adaptacyjna, różnorodności i redukcji kompleksowości:

Normalizacja (Walf Wolfensberg) – w USA w 1970 r., elementy ujęcia normalizacji osób z niepełnosprawnością (podejście tradycyjne):
- normalny tryb życia, tygodnia, roku, normalny bieg życia osób niepełnosprawnych
- uznanie dla oczekiwań i preferencji jednostki – podmiotowość
- normalne kontakty heteroseksualne
- normalny standard ekonomiczny
- normalne warunki materialne

Formy współczesnej koncepcji normalizacji:
- ADAPTACYJNA - społeczeństwo składa się z różnych ról społecznych, tworząc pewien system, w każdym społeczeństwie jest hierarchia statusów społecznych; ta trwała struktura obejmująca hierarchię stosunków społecznych wpływa na relacje międzyludzkie; miejsce jednostki wyznacza jej zakres możliwości i kompetencji tej osoby; zakłada, że: osoby niepełnosprawne pozbawione są równych szans w zdobywaniu wysokich pozycji społecznych, dla osób niepełnosprawnych tworzy się odrębne formy kształcenia przygotowujące do pełnienia odrębnych ról społecznych niż pozostałe społeczeństwo; należy tak przygotować kształcenie integracyjne aby wyrównać szanse dostępu do najwyższych stopni, każdej roli społecznej, nawet najlepsze kształcenie nie zniesie barier wpisanych w życie osób niepełnosprawnych, skoro mamy wpisać te utrudnienia w kształcenie to jednak osoby upośledzone umysłowo, nawet z najwyższymi kwalifikacjami, nie mają szans na najwyższe szczeble, nie da się przeskoczyć barier wpisanych w niepełnosprawność;

- RÓŻNORODNOŚCI – stworzona przez przeciwników koncepcji adaptacyjnej (sprzeciwili się upodobnieniem niepełnosprawnych do pełnosprawnych) – dążyli do zrównania osób pełno i niepełnosprawnych, uwzględnia się różnice indywidualne, każda osoba ma prawo być taka jaka jest, zakłada się tu akceptację różnic pomiędzy pełno i niepełnosprawnymi, istnieje wiele poziomów akceptacji różnic między pełno i niepełnosprawnymi (najwyższy odnosi się do stylu życia i spędzanie wolnego czasu w zakresie ograniczonych zasobów – dobrej pracy, prywatnej szkoły – te różnice końcem akceptacji); im wyżej tym bardziej wyostrza się niepełnosprawność i rodzaje – upośledzenie umysłowe posiada maksymalne różnice; kładzie się nacisk na różnice a pomija się zdolności; nasza akceptacja kończy się gdy mamy ograniczone zasoby; koncepcja ta ma dobry punkt wyjścia ale dochodzi do braku akceptacji gdy spotykamy się z ograniczonymi zasobami

- REDUKCJA KOMPLEKSOWOŚCI – zwraca się uwagę na system kształcenia; szkoła jest tutaj systemem złożonym z podsystemów współpracujących ze sobą i realizującym właściwe dla siebie cele; jednym z podsystemów jest kształcenie integracyjne realizujące odmienne cele od kształcenia masowego; podsystem ten realizuje cele szkoły ogólnej i cele indywidualne ucznia niepełnosprawnego, taki system pozwala zachować ogólny profil kształcenia ale też zachować profil indywidualny (specyfikę zachowań dziecka niepełnosprawnego).

12. Cztery stanowiska w rozumieniu pojęcia „inkluzja”:

1. traktuje inkluzję jako synonim kształcenia integracyjnego

2. znaczenie inkluzji odnoszone jest do jakości niesegregacyjnego kształcenia osób niepełnosprawnych;
Geneza sięga krytyki teorii i praktyki kształcenia integracyjnego, które powstało w USA w latach 70 i 80 oraz po części w Wielkiej Brytanii; kształcenie to koncentrowało się głównie na aspekcie instytucjonalnym -> zakładał, że wystarczy stworzyć klasy integracyjne w szkołach ogólnodostępnych i będzie to dla ucznia niepełnosprawnego korzystne środowisko .
Uważano, że ucznia niepełnosprawnego nie wystarczy włączyć do środowiska szkolnego kształcenia ogólnodostępnego ale należy nadać mu pełne prawo do bycia pełnowartościowym członkiem szkoły; trzeba włączyć go do współpracy szkolnej;

3. wiąże się z krytyką kształcenia integracyjnego (zbyt mocno koncentruje się ona na rozbudowaniu specjalnej infrastruktury pedagogiki specjalnej na terenie szkoły ogólnodostępnej)
niektórzy uczniowie niepotrzebnie korzystają ze zbyt dużej pomocy, z niektórymi rzeczami byliby w stanie poradzić sobie sami; trzeba tak zreformować szkołę aby była w stanie przyjąć wszystkich lub prawie wszystkich uczniów na swój teren; każda klasa miałaby jednego nauczyciela; trzeba wszystko tak zorganizować żeby mógł on sobie poradzić w tej klasie; pomoc udzielana uczniom niepełnosprawnym miałaby charakter pośredni – jest kierowana w pierwszym rzędzie nauczycielom klasy, ma się im zapewnić dodatkowe szkolenia, doradztwo; pedagog specjalny zająłby się wyłącznie realizacją specyficznych zadań edukacyjnych lub terapeutycznych;
takie rozumienie inkluzji jest zbieżne z terminem ASYMILACJA -> początkowo używamy tylko w Europie, odnosi się do edukacji systemu kształcenia, który uwzględnia ogromne zróżnicowanie dzieci i dostosowanie szkoły ogólnodostępnej do tego zróżnicowania.

4. inkluzja utożsamiana jest z pełną/ całkowitą likwidacją kształcenia segregacyjnego
M. Farrell „inkluzja to pełne włączenie”

13. Integracja a inkluzja – różnice:

Różnice znaczeniowe zawierają się w minimum dwóch obszarach:

1. sposób integrowania ucznia niepełnosprawnego z klasą szkolną:
- zwraca uwagę, że kształcenie integracyjne odnosi się do zjawiska przeniesienia dziecka niepełnosprawnego z jednej placówki kształcenia do drugiej, bez żadnej pewności, że zmiana polegająca na umieszczeniu dziecka w szkole ogólnodostępnej wywoła pozytywne/ korzystne zmiany w poziomie funkcjonowania edukacyjnego i społecznego
- kształcenie integracyjne opiera się na modelu gotowości (zazwyczaj przyszli uczestnicy kształcenia integracyjnego muszą wykazywać gotowość do uczestnictwa w takiej formie kształcenia
- włączanie (inkluzja) polega na przyjęciu wszystkich dzieci przez szkołę ogólnodostępną

2. sposób rozumienia odmienności dziecka i jego stylu uczenia się
- kształcenie integracyjne odnosi się do włączenia do szkolnictwa ogólnodostępnego tylko wybranych grup osób niepełnosprawnych (np. z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim); klasa integracyjna skupia wybrane grupy dzieci; określone są one jako dzieci mające specyficzne potrzeby edukacyjne (do tej grupy powinny być też według niego zaliczeni dyslektycy, dzieci dwujęzyczne, dzieci z gorszymi warunkami edukacyjnymi a nie jest to robione)
- proces inkluzyjny zakłada akceptację uczestnictwa wszystkich dzieci w szkole ogólnodostępnej, które mają gorsze położenie edukacyjne, nie tylko z powodu widocznej niepełnosprawności, ale także z powodu dysleksji, deprywacji kulturowe, ekonomicznej, z zaburzeniami mowy.

14. Współczesne typy kształcenia uczniów niepełnosprawnych:

a) Segregacyjny (kształcenie w szkołach specjalnych – zalety: mniejsze klasy, mniej uczniów, specjalne środki, kadra; wady – płaszczyzna społeczna)

b) Niesegregacyjne (integracyjne, wspólnego nurtu, asymilacyjny, inkluzyjny):

- TYP INTEGRACYJNY – zainicjowany przez rodziców niezadowolonych z form kształcenia specjalnego; Anglia – 1944 r., Szwecja – 1950 r., Włochy, Kanada, Australia – 1960 r., reszta – lata 70, 80,
Polska nie ma swojej koncepcji kształcenia integracyjnego – korzysta przede wszystkim z koncepcji Włoch;
1. w Polsce system ten rozwinął się po II wojnie światowej – podyktowany był zniszczeniami po wojnie, brakiem nauczycieli, środków, placówek, dlatego dzieci pełno i niepełnosprawne uczyły się razem:
- nauczanie kilkuosobowych grup dzieci w szkołach powszechnych (osoby niepełnosprawne uczą się z pełnosprawnymi, ale np. tworzą klasę)
- nauczanie pojedynczych dzieci w grupach dzieci zdrowych
2. planowe próby organizacji kształcenia integracyjnego – lata 70-te
- oceniano bardzo niską efektywność tego kształcenia i z niego zrezygnowano (zastosowano złe kryterium oceny tej efektywności – niepełnosprawni nie poradzili sobie z programem szkoły ogólnodostępnej, za punkt wyjścia przyjęto niezmodyfikowany program kształcenia ogólnego
- narzekano na niezadowalającą pomoc dzieciom niepełnosprawnym
3. 1991- 1992 w Warszawie powstały pierwsze klasy integracyjne; nie zrezygnowano z form segregacyjnych

Polega na wspólnym kształceniu uczniów pełno i niepełnosprawnych przy realizacji programu szkoły ogólnodostępnej; nie wszystkie dzieci mogą uczęszczać do klas integracyjnych.
Koncepcja Heinz Bacha: (wyjaśnia dlaczego nie wszyscy uczniowie upośledzeni w stopniu lekkim mogą uczęszczać do klas integracyjnych)
• zakłócenia – niewystarczająca równowaga między cechami jednostkowymi i pozajednostkowymi (indywidualnymi dyspozycjami jednostki, warunkami jej życia i działania oraz warunkami stawianymi przez otoczenie)
• dyspozycje jednostki – indywidualne możliwości o charakterze somatycznym, emocjonalnym i poznawczym; jeżeli te możliwości odbiegają od normy to traktuje się je w kategorii uszkodzenia – społeczne; brak motywacji, brak wiadomości; zwraca uwagę na uszkodzenia o charakterze treściowym (luki w wiadomościach a nie niepełnosprawność)
• warunki życia i działania – materialne, biologiczne, kulturowe i społeczne okoliczności, w których żyje osoba; pokrzywdzenie – sytuacje, w których warunki te odbiegają od normy (złe warunki mieszkaniowe, bezrobocie rodziców, szkodliwe środowisko); da się je zniwelować przez odpowiednie działania
• wymagania – wyartykułowane lub ukryte oczekiwania z którymi konfrontowana jest jednostka; poziom musi być dostosowany do jednostki, jeśli jest zbyt wysoki – przeciążenie
• uczeń w stopniu lekkim kierowany jest do kształcenia segregacyjnego gdy szkoła nie może zniwelować zakłóceń
• niepełnosprawność edukacyjna – niemożliwa do tolerowania przez szkołę ze względu na długotrwałość, zaległości i poziom nasilenia rozbieżności między wymaganiami szkoły a możliwościami sprostania tym wymaganiom przez uczniów bez pomocy pedagoga.
• Ogólna koncepcja podatności integracyjnej – jedne dzieci są bardziej podatne na informacje a inne mniej (ogranicza to możliwości wspólnej nauki).

- TYP WSPÓLNEGO NURTU – pojawił się jako pierwsza alternatywa dla kształcenia specjalnego; uczniowie mogą pobierać naukę w szkole ogólnodostępnej przy zaawansowanej pomocy specjalistycznej; uczniowie ci nie realizują programu szkoły ogólnodostępnej; dziecko posiada orzeczenie i objęte jest programem indywidualnego kształcenia specjalnego; uczeń ma zapewnioną opiekę pedagoga specjalnego przez cały pobyt w szkole ogólnodostępnej; kształcenia biegną równolegle; typ ten nie jest włączony do kształcenia ogólnego, jest dodatkiem;
zalety:
- kształtowanie tolerancji i akceptacji
- dostęp do powszechnych form kształcenia i zabezpieczenie przed izolacją
wady:
- nie oferuje się kształcenia integracyjnego, łączy ich tylko budynek

- TYP ASYMILACYJNY – nie dostrzega się potrzeby łączenia dróg edukacyjnych wszystkich dzieci w jednej szkole, ale stara się aby jak najwięcej dzieci niepełnosprawnych tam było; w szkole specjalnej – dzieci które nie mogą zrealizować programu szkoły ogólnodostępnej przy zaawansowanej pomocy pedagogicznej; nie tworzy się odrębnej struktury dla dzieci niepełnosprawnych, która pozwoliłaby na zastosowanie specjalnych metod, nie są brane pod uwagę orzeczenia o niepełnosprawności, nie są tworzone indywidualne programy nauczania, które wyznaczałyby specjalne metody i środki; szkoła realizuje jednolity zestaw celów dla wszystkich dzieci – nie różnicuje, stara się sprostać potrzebom edukacyjnym wszystkich uczniów

- TYP INKLUZYJNY – włączający; termin inkluzja jest szczególnie popularny w USA; obejmuje aspekt: edukacyjny, społeczny i kulturowy; inkluzja ukształtowała się na terminie integracja ale jest pojęciem szerszym; max. redukcja pomocy specjalnej u uczniów niepełnosprawnych w szkole ogólnodostępnej. Za pomocą ogólnodostępnych materiałów niweluje się różnice, wszyscy realizują ten sam program. Jeśli dziecko jest w stanie funkcjonować w szkole, może w niej zostać, jeśli nie zostaje odesłane do szkoły specjalnej. Dyrektor i cała kadra ponosi odpowiedzialność za postępy wszystkich uczniów. Pomoc uczniom niepełnosprawnym przyjmuje charakter pośredni – pomocy udziela się nauczycielom zaangażowanym w proces nauczania. W ostateczności przy konieczności użycia specjalnych metod lub technik pracy kierowany jest do pedagoga specjalnego.

15. Podstawy prawne kształcenia integracyjnego i inkluzyjnego (w tym Deklaracje i międzynarodowe ustalenia):

• Koncepcja Praw Człowieka – 1948 rok – zakłada się wolność i równość wszystkich osób, niezbywalne prawo do godnego życia wszystkich osób
• Deklaracja Praw Osób z Niepełnosprawnością Umysłową – z 1971 i 1975 rok
• Rezolucja ONZ w sprawie Międzynarodowego Roku Inwalidów i Osób Niepełnosprawnych – 1981 rok
• Dekada Osób Niepełnosprawnych – 1982 rok
• Konwencja Praw Człowieka – 1989 rok
• Światowa Deklaracja Edukacji dla Wszystkich – 1990 rok
• Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych – 1993 rok – wyrównywanie szans – proces udostępniania niepełnosprawnym wszystkich ogólnych systemów występujących w społeczeństwie: fizycznych i kulturalne środowiska, mieszkanie i środki transportu, lecznictwo, oświata, życie kulturalne i społeczne, sport i rekreacja.
Podstawowe założenia:
- równość praw osób pełno i niepełnosprawnych
- osoby niepełnosprawne są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa, powinni mieć zapewnione warunki funkcjonowania dostosowane do możliwości
- niepełnosprawność może być nabyta, zatem fakt ten nie może eliminować osoby z życia społecznego
- społeczeństwo powinno zagwarantować odpowiedni system kształcenia zapewniający przygotowanie niepełnosprawnych do pełnienia ról społecznych
- równy dostęp do korzystania z różnych form życia kulturowego
- w pełni przygotowana osoba niepełnosprawna powinna uczestniczyć w życiu i aktywnie zaspokajać swoje potrzeby z wykorzystaniem udostępnionych przez społeczeństwo warunków
• Deklaracja z Salamanki – 1994 rok – wytyczne działań w zakresie specjalnych potrzeb edukacyjnych:
- zwraca uwagę na dyskryminacje osób niepełnosprawnych
- osób niepełnosprawnych nie należy traktować jako pacjentów i podmiotów działalności charytatywnych, ale traktować jako niezależnych obywateli
- wszyscy mają prawo do nauki
- każde dziecko ma indywidualne cechy, zdolności, potrzeby, które należy uwzględnić w systemie kształcenia
- duże zróżnicowanie między uczniami
- dziecko niepełnosprawne powinno mieć szansę na kształcenie w szkole ogólnodostępnej, dostosowanej do jego potrzeb i możliwości
- szkoła ogólnodostępna jest najskuteczniejszym sposobem do zwalczania dyskryminacji
• Deklaracja Madrycka – 2002 rok:
- osoby niepełnosprawne mają takie same prawa jak inni obywatele
- osoby niepełnosprawne domagają się równych praw a nie współczucia
- społeczeństwo ma się dopasować do potrzeb niepełnosprawnych, tak je trzeba zorganizować aby spełniało potrzeby osób niepełnosprawnych
- bariery społeczne prowadzą do dyskryminacji i wykluczenia
- osób niepełnosprawnych nie widać w takim zakresie w jakim są one obecne, dlatego są oni zapomniani jako obywatele
- osoby niepełnosprawne tworzą grupę bardzo zróżnicowaną
- stworzenie społeczeństwa dla wszystkich
• Konstytucja RP:
- art. 30 – niezbywalna godność człowieka bez względu na jego cechy, różnice psychofizyczne
- art. 32 – zasada równości we wszystkich sferach
- art. 68 – nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej osobom niepełnosprawnym
- art. 69 – obowiązek pomocy osobom niepełnosprawnym w zabezpieczeniu ich egzystencji, przysposobieniu do pracy, komunikacji społecznej

Co wynika z tych dokumentów:
- istotne implikacje edukacyjne
- niesegregacyjne formy kształcenia są warunkiem godnego życia niepełnosprawnych i ważnym elementem życia społecznego tych osób
- postulaty te nie znajdują odzwierciedlenia w praktyce – względy finansowe

Znaczenie postulatów:
- wyznaczają kierunek rozwoju systemów kształcenia osób niepełnosprawnych
- wyznaczają trendy w rehabilitacji i opiece społecznej
- szerokie rozpowszechnianie niesegregacyjnych form kształcenia

POLSKA
1. Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991r.
• Jako pierwsza mówi, że dzieci niepełnosprawne mogą być kształcone w oddziałach integracyjnych
2. Rozporządzenie MENiS z 4 października 1993
• Pierwsze rozporządzenie ukazujące warunki kształcenia dzieci niepełnosprawnych w systemach integracyjnych
• Szczegółowe – zawiera wszystkie warunki
3. Rozporządzenie MENiS z dnia 27.02.2003r. w sprawie organizacji kształcenia oraz warunków i form realizowania specjalnych działań opiekuńczo – wychowawczych w szkołach specjalnych zorganizowanych w zakładach opieki zdrowotnej i jednostkach pomocy społecznej.
• Określa warunki organizacji placówki
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych
• Rozporządzenie ze zmianami do rozporządzenia z 1991r.
5. Rozporządzenie MENiS z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów

16. Kształcenie integracyjne we Włoszech:

1976 r. – nabór do szkół specjalnych nie odbył się po raz pierwszy
Kształcenie włoskie – nie ma odrębnych dokumentów do kształcenia integracyjnego.
We Włoszech wprowadzono kształcenie niesegregacyjne; stawia się tam na integrację nie inkluzję (nie ma pedagoga specjalnego w klasie tylko w szkole); były tam trudności w szkolnictwie, szkolnictwo specjalne powstało jako konsekwencja manewru politycznego.
Do 1968 roku – znacząca liczba Włochów kończyła tylko pięć klas szkoły podstawowej; szkoła była niedostosowana, był encyklopedyzm, suche pojęcia, za trudne treści, szkoła herbertowska, intelektualizm. 40 % dzieci zostawało na drugi rok w tej samej klasie, dzieci sobie nie radziły i były przenoszone do szkół specjalnych. Bardzo szybko wzrastał wskaźnik osób uczęszczających do szkół specjalnych, niskie oceny szkół ogólnodostępnych, negatywne opinie o szkolnictwie, niezadowolenie z poziomu nauki warstw nieuprzywilejowanych. Wówczas odbywały się we Włoszech dynamiczne zmiany polityczne, ekonomiczne, gospodarcze, potrzeba było wykwalifikowanych ludzi.
System szkolnictwa specjalnego dzielił się wtedy na:
a. szkoły specjalne
1923 rok – na mocy dekretu królewskiego powstały szkoły specjalne i obowiązek szkolny dla niewidomych i niesłyszących
1928 rok – obowiązek szkolny dla osób z niepełnosprawnością ruchową ale bez dodatkowych zaburzeń
po II wojnie światowej – szkoły specjalne dla upośledzonych umysłowo
Szkolnictwo specjalne we Włoszech nie było tak rozwinięte jak w innych krajach.
b. klasy specjalne
Przeznaczone były dla:
- dzieci z trudnościami w uczeniu się
- dzieci z zaburzeniami w zachowaniu
Nie mieszano tych dzieci.
lata 50/ 60 – rośnie wskaźnik dzieci uczących się w klasach specjalnych
1967 – dekret, próba podjęcia kontroli nad dużym wzrostem uczęszczania dzieci do szkół specjalnych; dekret ten sankcjonował poszerzenie pojęcia niepełnosprawności- włączono dzieci z niepełnosprawnością poprzez społeczeństwo, ustalono zasady porządkujące klasyfikację do klas specjalnych – 2 grupy klas:
1. dzieci, których trudności w uczeniu się i zaburzeń w zachowaniu były rezultatem uszkodzeń mózgu
2. dzieci, u których trudności były wywoływane przez niekorzystne warunki społeczno – kulturowe;
Klasy specjalne przygotowywały do szkół ogólnodostępnych. Regulacje te nie przynosiły efektów.

USTAWA 517 – 1976 rok – likwidacja szkolnictwa i klas specjalnych
Postulaty:
1. program kształcenia powinien uwzględnić zróżnicowanie możliwości i zainteresowania dzieci
2. prawo do nauki i rozwoju pełnego osobowości dla wszystkich dzieci
3. należy zindywidualizować środki kształcenia
4. zlikwidowano oceny punktowe w szkołach podstawowych, wprowadzono ocenę opisową
5. nie ważne są osiągnięcia tylko indywidualne możliwości dziecka (zlikwidowano zjawisko drugoroczności)
6. wprowadzenie zasad, które miałyby sprzyjać współpracy między dziećmi
7. obowiązek stworzenia odpowiednich warunków dla uczniów z kształcenia segregacyjnego
8. ustawa ta wspierała szkolnictwo niesegregacyjne i środki prointegracyjne
9. w każdej klasie gdzie jest uczeń niepełnosprawny musi być dodatkowy nauczyciel
10. klasa z uczniami niepełnosprawnymi nie może liczyć nie więcej niż 20 osób, max. 4 osoby niepełnosprawne (w praktyce okazało się, że bardziej komfortowa jest sytuacja gdy jest tylko 1-2 uczniów niepełnosprawnych w klasie)
11. nałożono obowiązek na gminy, żeby finansowały specjalistyczne pomoce i sprzęty dla osób niepełnosprawnych, konieczność specjalistycznego personelu medycznego
12. włączenie placówek liczeniowo – terapeutycznych, doprowadziła do likwidacji klas specjalnych, dzieci te włączono do klas masowych
13. wszystkie dzieci objęte zostały obowiązkiem szkolnym

System włoski jest bardzo przejrzysty. Tego typu ustawa (517) znacznie ograniczyła oddelegowywanie do szkół specjalnych uczniów, którzy nie radzili sobie w szkołach masowych.
Obowiązuje tam zasada rejonowości – uczniowie niepełnosprawni uczą się w rejonie miejsca zamieszkania
We Włoszech jest współpraca z następującymi instytucjami:
- Ministerstwo Edukacji – odpowiedzialne za zatrudnianie nauczycieli do szkół
- władze szkoły – w porozumieniu z ministerstwem opracowują luźny program nauczania
- Ministerstwo Zdrowia – odpowiedzialne za usługi medyczne, psychologiczne i rehabilitacyjne, jest zobowiązane do współpracy ze szkołami
- lokalne władze – odpowiedzialne za transport dzieci niepełnosprawnych do szkoły, adaptację budynków, środki wsparcia socjalnego dla rodzin.

Drugorocznością nie są objęci uczniowie niepełnosprawni (wynika to z tego, że program jest ściśle dostosowany do umiejętności).
Dziecko niepełnosprawne może korzystać z pomocy i wydłużonego czasu na egzaminie. Każdy etap edukacji kończy się egzaminem.

17. Formy kształcenia integracyjnego:

- szkoły integracyjne – cała szkoła, w której każda klasa zawiera uczniów niepełnosprawnych – wszystkie klasy są integracyjne
- szkoły z oddziałami integracyjnymi – klasy masowe i kilka klas integracyjnych
- klasy współpracujące – klasy szkoły specjalnej, które współpracują z kl. szkoły ogólnodostępnej podczas wybranych zajęć, np. plastyka, muzyka, chodzą na zajęcia do szkół masowych – integracja społeczna
- klasy pomocnicze – wyrównawcze - w szkole ogólnodostępnej organizuje się gr. specjalną dla dzieci, które nie radzą sobie z programem; przygotowanie do podjęcia nauki w kl. Integracyjnej; przygotowują do szkół masowych ale realizowany jest w nich program klas specjalnych
- nauczanie indywidualne – dzieci niepełnosprawne lub mające problemy ze zdrowiem, nauczanie tylko w domu – nie krótsze niż 30 dni, nie dłuższe niż rok.

18. Organizacyjny aspekt kształcenia integracyjnego (w tym audiogram):

• Zmiany w dokumentach szkolnych – statut/ regulamin; zaznacza się obecność uczniów niepełnosprawnych, ich potencjał, możliwości, prawa itd.
• Zmiana w programie rozwoju szkoły, programie wychowawczym szkoły, programie profilaktyki szkolnej
• Do życia zostaje powołany zespół koordynujący integrację np. Zespół Nauczycielski do spraw integracji
• Przygotowanie psychospołeczne całej społeczności szkolnej; cała kadra pedagogiczna przechodzi szkolenie dotyczące integracji oraz niepełnosprawności
• Przeszkolenie wszystkich uczniów pełnosprawnych - przez 2 m-c przechodzą oni kurs, którego spotkania odbywają się co 2 tygodnie i trwa 2 godziny.
• Przeszkolenie pozostałych pracowników szkolnych – woźne, kucharki itp.
• Przygotowanie lokalowe i architektoniczne:
o Likwidacja barier
o Adekwatne wyposażenie klas/sal
o Wyposażenie gabinetów specjalistycznych np. rehabilitacyjny, logopedyczny itp.
• Przygotowanie związane z organizacją klasy integracyjnej:
o Zapewniony dla dzieci niepełnosprawnych darmowy przewóz do szkoły i powrotem
o Ustalenie zasad naboru uczniów do klasy integracyjnej:
- Zgoda rodziców na uczęszczanie dziecka do klasy integracyjnej
- Liczebność klasy 3/5 – 15/20 np. w klasie jest 15 dzieci w tym 3 z niepełnosprawnością – orzeczeniem, dzieci z opinią są wliczane do dzieci pełnosprawnych.
• Stała współpraca z poradnią psychologiczno-pedagogiczną

Z jaką niepełnosprawnością przyjmowane są dzieci (uczniowie o wysokiej podatności integracyjnej):
• Ruchowa
• Sensoryczna
• Intelektualna w stopniu lekkim
• Niedostosowanie społeczne
• ADHD
• Przewlekle chorzy
• Z zaburzeniami mowy
• Z trudnościami w uczeniu się
Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydawane jest na każdy etap edukacyjny, chyba że pojawia się wniosek wcześniej.
• Zorganizowanie dodatkowych zajęć: logopedycznych rehabilitacyjnych, terapeutycznych i kompensacyjnych
• Klasy integracyjne realizują program szkoły ogólnodostępnej (Rozporządzenie z dn. 26.02.2002r. z późniejszymi zmianami z 2003 i 2005r.) – ta sama podstawa programowa ale różny stopień dostosowania do potrzeb i możliwości dziecka niepełnosprawnego.

Uczniowie o niskiej podatności integracyjnej:
• upośledzeni umysłowo w stopniu znacznym, umiarkowanym i głębokim
• autyści
• ze złożonymi schorzeniami
• chorzy psychicznie

Rozplanowanie dodatkowych zajęć dla uczniów z orzeczeniem:
• Zajęcia dodatkowe wspierające integracji uczniów – zabawy, turnieje
• Logopeda
• SI
• Orientacja przestrzenna

Przygotowanie kadrowe:
• Zatrudnienie specjalistów
• Nauczyciel wspierający
Przygotowanie dydaktyczne:
• Układ ławek
• Umiejętność odczytywania dokumentów – orzeczenia, audiogram
• Modyfikacja programu dostosowanego do uczniów

AUDIOGRAM - wydruk graficzny przedstawiający wynik badania audiometrycznego, które ocenia sprawność narządu słuchu (częstotliwość, głośność). Tony generowane są przez audiometr.
Na audiogramie zapisywane są progi słyszenia tonów czystych przedstawiające częstotliwość i głośność w dB HL. Badanie przeprowadza się dla każdego ucha oddzielnie.
Osoba, u której wykonywane jest badanie ma założone słuchawki na uszach i słucha dźwięków o częstotliwościach od 250Hz do 8000Hz. Następnie sygnalizuje ona (za pomocą przycisku lub podniesieniem ręki) czy słyszy dany dźwięk.
Częstotliwość: 500 1000 2000
Klasyfikacja uszkodzeń słuchu:
do 20 dB Norma
20 dB - 40 dB Lekkie uszkodzenie słuchu
40 dB - 70 dB Umiarkowane uszkodzenie słuchu
70 dB - 90 dB Znaczne uszkodzenie słuchu
90 dB - 120 dB Głębokie uszkodzenie słuchu
powyżej 120 dB Całkowita głuchota

19. Społeczny aspekt kształcenia integracyjnego, w tym:

a) Postrzeganie osób niepełnosprawnych i wszystkie mechanizmy towarzyszące temu procesowi:
- Spostrzeganie ma wpływ na emocje, zachowania, oczekiwania oraz wartościowanie osoby.
- Spostrzeganie wywołuje u nas pewne emocje, które budzą w nas motywację. W zależności od tego jakie będą te emocję ( pozytywne lub negatywne) będziemy zmotywowani albo bierni.
- Spostrzeganie ma również wpływ na nasze oczekiwania. W zależności od tego, czego oczekujemy od dziecka wzrasta nasze zaangażowanie lub w ogóle się nie pojawia. U podłoża tego procesu może leżeć nastawienie na sukces lub porażkę.
- Wartościowanie jest ściśle związane z etykietowaniem.

b) Negatywne zjawiska w procesie postrzegania osób z niepełnosprawnością:
- spostrzeganie tylko przez pryzmat niepełnosprawności, ograniczeń, wad a nie zalet
- spostrzeganie przez pryzmat stereotypów
- generalizacja metaforyczna, np. na podstawie pierwszych cech fizycznych przypisywane są cechy osobowości, stanowi to bazę do etykietowania
- etykietowanie – bardzo sztywna struktura
- szkoła stygmatyzuje wtórnie uczniów z niepełnosprawnością, uczniowie przychodząc do szkoły widzą poważny kontrast swoich zdolności w stosunku do zdrowych uczniów
- efekt Kolena – samospełniające się proroctwo – wynik etykietowania

20. Aspekt rewalidacyjno-terapeutyczny w kształceniu integracyjnym:

a) Rodzaje rewalidacji i ich cele:

a. fizyczna – usprawnianie, zajęcie logopedyczne, w-f, gimnastyka korekcyjna, masaże
b. psychiczna – wydobywanie mocnych stron, budowanie lepszej samooceny, wiara w siebie, wzmocnienie poczucia własnej wartości, samoakceptacja, niwelowanie negatywnych skutków niskiego poczucia własnej wartości, budowanie własnej struktury ‘ja’, budowanie motywacji do nauki i pokonywania trudności, otwarcie się na nowości, nauka gotowości do nawiązywania kontaktów, działania mające kształtować poczucie zadowolenia z własnych osiągnięć
c. społeczna – kształtowanie postaw i umiejętności społecznych, współżycie, tworzenie więzi grupowej z innymi ludźmi, samodzielne funkcjonowanie, aktywizacja dla działalności społecznej

b) Zasady rewalidacji:

- akceptacja dziecka
- proces rewalidacyjny nie może zdominować procesu kształcenia
- indywidualizacja procesu kształcenia
- uaktywnianie
- budzenie wiary we własne siły
- dostosowanie materiału do poziomu dziecka
- współpraca z rodziną
- podmiotowości dziecka (dostosowanie metod, możliwość wyboru dziecka)
- autorewalidacji (dziecko zna swoje słabe strony i wie jak je usprawniać)
- systematyczności
- konsekwentnego rozliczania dziecka z wykonywanych zadań
- stopniowania trudności
- życzliwej atmosfery
- pomocy
- całościowe wspomaganie

21. Współpraca z rodzicami:

Dziennik kontaktu z rodzicami – nie wolno w nim umieszczać inf. Dotyczących zachowania dziecka; mają w nim być konkretne inf., np. co dziecko ma opanować lub przygotować na następne zajęcia.

Zasady podczas zebrania z rodzicami:

- należy dzieci pochwalić (3 – 5 argumentów)
- mówimy o czynach, działaniach, zjawiskach a nie o konkretnym dziecku
- uświadamiamy rodzicom jak ważną pełnią rolę w wychowaniu i nauczaniu dziecka
- zapewnienie rodzicom tyle czasu na rozmowę ile tego potrzebują
- organizować spotkania integracyjne, okolicznościowe

Zadania współpracy z rodzicami:

- poznanie sytuacji rodzinnej uczniów (pomoc materialna, pomoc dzieciom chorym przewlekle, wykorzystanie informacji o stanie zdrowia dziecka przy organizacji imprez szkolnych, prawidłowa ocena zachowań dziecka)
- poznanie oczekiwań rodziców wobec nauczyciela i szkoły (wspólne określenie priorytetów wychowawczych, współudział rodziców w tworzeniu planu wychowawczego szkoły, wykorzystanie oczekiwań rodziców do planowania dalszej współpracy)
- pomoc rodzicom w zrozumieniu własnego dziecka oraz oddziaływań wychowawczych nauczycieli
- włączenie rodziców w różnorodne działania na terenie klasy i szkoły (kształtowanie w rodzicach odpowiedzialności za pewne działania itp.)

22. Kompetencje pedagoga pracującego w kształceniu integracyjnym:

a. wiedza:

- funkcjonowanie
- środki i metody pracy
- przepisy kształcenia ogólnego i specjalnego

b. diagnostyczne:

- poznanie potrzeb, możliwości, ograniczeń dziecka
- umiejętność zbierania informacji:
- poznanie ucznia z niepełnosprawnością: zainteresowania, potrzeby, możliwości, osobowość – relacje społeczne (obserwacja, test socjometryczny – pozwala zobaczyć przebieg integracji społecznej)
- środowisko rodzinne – struktura rodziny, warunki materialno – bytowe, pozycja dziecka w rodzinie
- stan zdrowia
- dodatkowe trudności, zaburzenia, dysfunkcje
- cechy osobowościowe: motywacja, radzenie sobie z trudnymi sytuacjami
- mocne i słabe strony dziecka
- stopień zaspokojenia potrzeb dziecka w rodzinie
- struktura osobowości dziecka
- swoiste i wspólne cechy uczących się w klasie integracyjnej
- stosunki panujące w grupie

c. wychowawczo – dydaktyczne:

w oparciu o diagnozę ucznia, są to umiejętności bezpośrednio ukierunkowane na rozwiązywanie problemów uczniów o różnych niepełnosprawnościach
- dostosowanie programów
- indywidualizacja działań wobec ucznia (dobór treści, form, środków, czasu, tempa pracy)
- wspomaganie uczniów w zakresie zapobiegania psychicznym skutkom niepełnosprawności, budowania prawidłowego obrazu siebie i innych ludzi u uczniów
- kształtowanie prawidłowych postaw i umiejętności pozwalających im funkcjonować w różnych sytuacjach społecznych
- kształtowanie pozytywnych stosunków w grupie
- rozwiązywanie pojawiających się problemów
- kształtowanie postaw
- stwarzanie sytuacji

d. innowacyjne:

w zakresie organizacji warunków, przekładania koncepcji, pomysłów na warunki praktyczne, umiejętności krytycznego analizowania przyjmowanych wzorców działania, obiektywnej oceny zmian zachodzących pod wpływem podejmowanych działań integracyjnych

d. osobiste:

Kompetencje interpersonalne:
- akceptacja drugiej osoby i siebie
- umiejętność prawidłowej komunikacji (słuchanie, przekazywanie informacji dostosowanych do możliwości odbioru ucznia)
- oddziaływanie na grupę
- obserwacja
- wspieranie i tworzenie więzi z grupą
- nawiązywanie kontaktów
- stworzenie dobrej atmosfery w grupie
- prawidłowe odczytywanie komunikacji niewerbalnej

Kompetencje interpersonalne:
- zrozumienie samego siebie
- empatia
- znajomość własnych wad o zalet
- kształtowanie własnej oceny, poprawna samoocena
- kompetencje emocjonalne: radzenie sobie z własnymi emocjami i emocjami uczniów

KONCEPCJA INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ (Salorey, Mayer; D. Goleman) KONCEPCJA KOMPETECJI EMOCJONALNEJ (Saarni)
Wymiary:
a. znajomość własnych emocji (wtedy gdy nas to uczucie ogarnia)
b. kierowanie emocjami
c. zdolność do motywowania się (przyporządkowanie swoich emocji dobrym celom)
d. rozpoznawanie emocji u innych osób (odczytywanie intencji)
e. nawiązywanie i podtrzymywanie satysfakcjonujących relacji z innymi - można je nabywać trakcie treningów
-a. samoświadomość przeżywanych emocji (własnych) i ich związków (np. radość połączona z ulgą)
b. umiejętność różnicowania emocji innych osób na podstawie ekspresji mimicznej
c. zdolność do używania określeń werbalnych do opisu emocji (umiejętność nazywania tego co się przeżywa)
d. umiejętność empatycznego wnikania w przeżycia emocjonalne innych osób
e. umiejętność różnicowania stanów emocjonalnych korespondujących z ekspresją mimiczną od tych pozbawionych spójnej ekspresji mimicznej (odróżnić słowa od mimiki)
f. zdolność do adaptacyjnego radzenia sobie z emocjami negatywnymi przy pomocy różnorodnych strategii(np. kontrola i regulacja emocji)

Kompetencje etyczno – moralne:
- postawa
- podmiotowość – akceptacja ucznia, jego niepełnosprawności, wad
- respektowanie zasady najmniejszej interwencji w pomoc
- zasada prywatności
- traktowanie dziecka jako osoby wolnej i zdolnej do podejmowania decyzji, odpowiedzialnej za swój wybór

23. Przygotowanie szkoły i klasy integracyjnej do przyjęcia ucznia z:
a) Upośledzeniem umysłowym
b) Niepełnosprawnością ruchową
c) Niepełnosprawnością zmysłową (wzroku, słuchu)
d) Chorobą przewlekłą

Patrycja

dzięki Karola Smile